Zadels:
Als er ergens een grote variabiliteit in de wielerbranche aanwezig is, dan is het wel bij het thema ZADELS. Zadel zijn er in verschillende soorten, maten en vormen. Plat, rond, lang, kort, zonder cut-out of met cut-out. Elke merk heeft zo zijn eigen filosofie. Tot op heden is er eigenlijk geen echte consensus tussen de verschillende merken hoe een zadel er moet uit zien. In het volgende wil ik jullie meenemen in de wereld van zadels.
De optimale zit vs zadel:
Het zadel is met afstand het belangrijkste onderdeel op je fiets. Het zadel bepaald hoe je bekken gepositioneerd is, voor een groot deel je stabiliteit en hoe je in staat bent dit bekken te bewegen tijdens fietsen.
Op de eerste plaats is het belangrijk te weten dat niet elke renner op dezelfde wijze op het zadel zit. Er is geen perfecte zitwijze. Deze verschilt van persoon tot persoon. Het is een optelsom van mobiliteit, flexibiliteit, coördinatie, bekkenvorm, soft-tissue weefsel (huid, vetweefstel, spieren, etc) en persoonlijke voorkeuren. Ook zitten de meeste renners niet volledig op de zitbotten, ook wel de tuber ischi in medische terminologie genoemd. Het is eerder de botstructuur tussen tuber ischi en de symphyse (schaambeen) die belast wordt. Dit deel heet de ramus inferior. Je kan een bekken van de onderzijde zien als een driehoek. De brede onderzijde zijn de 2 zitbotten (tuber ischii), de spitse bovenzijde is het schaambeen (os pubis). Naar voren toe wordt het bekken dus steeds smaller. Dit houdt dus in, hoe meer je jou bekken naar voren (richting schaambeen) afrolt, hoe smaller je steunvlak wordt en andersom. Dan rijst natuurlijk de vraag: als je niet volledig op je zitbotten zit, heeft het dan wel zin om je zitbotbreedte te bepalen. Het antwoord is ja en nee. Ja: het geeft je een algemeen idee over hoe breed je bekken is, en daarmee een richting aan welke zadelbreedte je zou moeten denken. Nee: het zegt niets over op welke wijze je steun neemt op het zadel, hoe jij je bekken naar voren afrolt, en jou voorkeur, mobiliteit of flexibiliteit. Met andere woorden het zegt dus niets over welk deel van je bekken belast wordt en hoe breed de afstand is tussen deze 2 botstukken, waar je dan wèl contact mee maakt op het zadel. Het is dus een afgeleide, maar dus niet een heel specifieke.
Zadel vs fietspositie
Er is een sterke wisselwerking tussen je fietspositie en je zadel. De fietspositie bepaald voor een groot gedeelte hoe je contact maakt met het zadel. Is bijvoorbeeld je zadelhoogte te hoog ingesteld, leidt dat tot compensatiegedrag. Bijvoorbeeld verder naar de punt van het zadel gaan zitten, of meer zijwaarts bewegen van het bekken tijdens fietsen (rocking). Echter ook het omgekeerde is het geval. Je zadel heeft ook invloed op je zitpositie. Bijvoorbeeld kan een te smal zadel er voor zorgen dat je verder naar achteren gaat zitten om het breedste deel van het zadel op te zoeken, om nog enige steun te ervaren. Dit moet gecompenseerd worden door een kleinere zadel setback. Het ontwijken van ongemakken op het zadel kan eveneens tot een afwijkende zit leiden. Heb je zitvlakklachten, dan is het dus raadzaam eerst eens naar je fietspositie te kijken alvorens je geld gaat investeren in een nieuw zadel.
Zadelvormen:
Zadelvorm zijn er in alle soorten en maten. V-shape, T-Shape, rond, plat, met veel of weinig padding, met een cut-out of met een channel. Maar welk zadel is geschikt voor jou. Deze vraag is nog niet zo makkelijk beantwoord. De zadelkeuze op de fiets is een van de meest ingewikkelde vraagstukken t.a.v. het fietsen. Het zadel is met afstand het belangrijkste onderdeel op je fiets. Zoals al aangegeven heeft het invloed op je fietspositie instellingen, je wijze van bewegen en je comfort. Al deze factoren staan tevens ook allen in interactie met elkaar. In het volgende wil ik een aantal op een rijtje zetten m.b.t. zadeldesign en functie.
Op de eerste plaats waar moet een zadel aan voldoen? De functie van een zadel is te zorgen voor maximale stabiliteit bij maximaal comfort.
Maximale stabiliteit:
Een eerste vereiste is dat een zadel een goede ondersteuning moet bieden voor de botstructuren die contact maken met het zadel. Hoe meer contact je maakt, hoe stabieler je zit wordt. Denk maar eens aan hoe instabiel het aanvoelt als je op de punt van je zadel rijdt. (Als je het verschil niet voldoende kan voelen, probeer het eens met lossen handen) Hieraan is tevens verbonden niet noodgedwongen hoeven te verschuiven op je zadel. Met andere woorden je kan een stabiele en comfortabele plek op het zadel vinden zonder steeds te moeten corrigeren. Het corrigeren van je zit op het zadel leidt vaak tot zgn Saddle Shifts. Hiermee wordt bedoeld je weer naar achteren positioneren op het zadel nadat je naar voren bent geschoven. Saddle Shifts zijn tegens gesteld aan de rijrichting en leiden tevens tot een korte onderbreking van kracht zetten op de pedalen. Dit kost dus snelheid. Je ziet dit veel bij tijdritposities, maar het komt ook voor op de gewone racefiets. Een zadel moet tevens toelaten dat je de normale bekkenbewegingen kan maken die bij de fietsbeweging horen. Als je fietspositie niet juist is ingesteld, wordt hierdoor eveneens de stabiliteit negatief beïnvloed.
Comfort:
Comfort wordt voor een groot deel bepaald door hoe de druk op het zadel wordt verdeeld. In principe is het een kwestie van druk per vierkante centimeter. Heb je meer contactoppervlakte ter beschikking kan je de druk beter verdelen. Maak je met een kleiner deel contact met je zadel, zoals bijvoorbeeld met uitsluitend de zitbotten, dan zal je minder oppervlakte gebruiken om het gewicht te dragen. Dit leidt tot een verhoogde druk op deze punten. (puntwerking/drukpunten) Om het comfort van een dergelijke zit te verhogen, heb je een zadel met meer padding nodig. Een renner die goed zijn bekken naar voren kan afrollen, kan een groter deel van zijn bekken gebruiken, en kan meestal met minder padding en in veel gevallen ook een smaller zadel volstaan. Uiteraard is het een en ander ook afhankelijk van de individuele gevoeligheid van de persoon en welk weefsel gecomprimeerd wordt.
Cut-out of Channel:
Zadels met een centrale opening zijn de zadels met een zgn “cut-out”. Bij zadels met een zgn “channel” is er sprake van een verlaging van het zadeldek in de lengterichting.
Het doel van beiden is in principe hetzelfde. Het ontlasten van het perineaal gebied. In dit gebied lopen de bloedvaten en zenuwbanen richting de geslachtsdelen. Bij mannen tevens ook de urineleider. Heb je last van het inslapen/doofheid van de geslachtsdelen, dan kan je het best een zadel met een cut-out nemen. Doorgaans leidt dit tot de meeste ontlasting van het perineaal gebied. Dit is echter geen garantie voor succes. Cut-out zadels hebben vaak een plastic rand die de foam op z'n plek houdt bij de cut-out. Met name renners die asymmetrisch op het zadel zitten kunnen met het perineaal gebied op deze rand gaan zitten. In extreme gevallen kan dit leiden tot microtraumata van de urineleider. Een veel voorkomende klacht is dan een urineweginfectie. Tevens leidt een “cut-out” zadel er toe dat je minder oppervlak hebt om op te zitten. Een zadel met een cut-out heeft, vanwege het gat in de midden, midder oppervlak om op te zitten. Ben je een renner die met name de voorzijde van het zadel gebruikt, is een zadel met een cut-out meestal geen goede keuze. Een zadel met een “Channel” is daarom vaak ook een goede oplossing.
Plat of rond:
De keuze voor een rond of een plat zadel is voor het grootste deel afhankelijk van 2 factoren: bekkenkanteling en dijbeenvrijheid.
De meer platte modellen (ik noem ze altijd plankmodellen) zijn met name bedoeld voor renners die meer het bekken naar voren afrollen. Deze zadels zijn in de neus daarom bijna altijd ook plat. Zou dit niet het geval zijn, zou er duidelijke puntwerking op het perineum ontstaan. De meer ronde zadels hebben met name aan de achterzijde een sterkere afloop naar de zijkant. Vooral renners met een steilere bekkenpositie hebben hiervan profijt. Door de steilere bekkenpositie verplaatst de heupkom zich verder naar achteren. Hierdoor is je bovenbeen verder naar achteren verplaatst, waardoor het dijbeen sneller contact maakt met de achterzijde van het zadel. De sterkere afloop geeft je meer ruimte. Let wel op: deze zadels verdelen vaak de druk in plaats van verticaal op de zitbotten, meer diagonaal van binnen naar buiten. Niet iedere renner kan hier goed tegen. Dit kan huidirritaties of zelfs kneuzing leiden.
Coventioneel of Short Nose
De laatste jaren zien we steeds meer kortere zadels op de markt komen, de zgn Short Nose zadels. Short nose zadels zijn doorgaans gemaakt om je een maximaal stabiele positie te geven. Deze zadel hebben daarom een meer of minder uitgesproken kuipvorm. Je zit dus in een soort van kuil. Om geen hinder te ervaren als je in de beugels rijdt, hebben deze zadel bijna altijd een cut-out. Een van de eerste zadels op de markt met deze specificaties was het Specialized Power zadel. Later volgden er meer merken met dit concept. Voor renners die graag verschillende posities op het zadel aannemen, zijn deze zadels meestal niet zo'n goede keuze, daar deze je opties voor andere posities verkleind. Overigens zijn niet alle short nose zadels op deze wijze gebouwd. Een Gebiomized Sleak zadel is korter dan conventioneel, maar heeft geen uitgesproken kuipvorm. Ieder heeft zo zijn eigen concept van stabiliteit en comfort.
Meten is weten:
Veelal kopen renners een zadel voor de “looks” en voor het gewicht. Dit is natuurlijk niet heel erg slim. Om een goede keuze te maken moet je natuurlijk ergens beginnen. Het meten van een zitbotbreedte is een optie. Meer informatie levert echter een zadeldrukanalyse op. Er wordt dan een drukfolie die op het zadel geplaatst die met de computer wordt verbonden. Hierbij kan je in real-time zien hoe de druk zich op het zadel verdeeld. Zo kan je verschillende soorten en typen zadels testen. Op deze wijze kan je goed uitfilteren wat voor jou werkt en wat niet. Een kanttekening moet ik wel maken. Ook een zadeldrukanalyse, is een momentopname. Het doet geen uitspraak over de invloed van vermoeidheid op je zitpositie op het zadel. Gedurende de zadeldrukanalyse is het altijd zaak de risico’s in te schatten, en te bepalen hoeveel bandbreedte we hebben. Rond 95% kunnen we inzichtelijk maken met de computertechnieken. Voor de laatste 5% hebben we de subjectieve bevindingen van de renner nodig. De echte test is een representatieve rit buiten. Daarom verkopen we ook nooit een zadel zonder tevredenheidsgarantie. Het zadel is pas een blijvertje als het de zadeldrukanalyse en de praktijktest heeft doorstaan.
