Bike fit:
In ons bijna 15 jarig bestaan hebben we gezien hoe de bike fit markt zich heeft ontwikkeld. In de begindagen was je met het aanbieden van een bike fit een exoot. Onder een bike fit werd verstaan de lichaamsmaten opmeten en de computer een positie laten berekenen. Met de komst van betaalbare video analyse software werd de dynamische analyse van een fietspositie geboren. Bikemedical was in Nederland een van de eersten die op een medisch-wetenschappelijke manier naar fietspositieanalyse keek. De laatste jaren zie je dat het doen van een bike fit meer main-stream is geworden. Toch is vaak de essentie van een bike fit ver te zoeken. In dit artikel probeer ik antwoord te geven op: wat is een bike fit, wat heb je er aan, en wat moet je vooral niet doen.
Waarom een bike fit
Waarom kiezen mensen eigenlijk voor een bike fit? In de meeste gevallen wordt een bike fit gedaan omdat er sprake is van pijnklachten. Vooral als er trainingsuitval dreigt en de lijdensdruk hoog is wordt voor een bike fit gekozen. Slechts een handvol fietsers kiest wegens preventieoogpunt voor een bike fit. Dus op de eerste plaats zien we als bike fitter veel sporters met fysieke klachten. Veelal wordt aangegeven: “ik wil mijn fiets perfect laten afstellen” in de hoop dat dit de klachten oplost. Dus dan ontstaat dan direct ook de vraag: wat is dan de perfecte fietspositie. Die vraag is niet zo heel makkelijk beantwoord. Want wat een “juiste” fietspositie voor de een is, betekend iets geheel anders voor de ander. Alle mensen zijn in detail verschillend. Het gaat om verschillen in mobiliteit, in flexibiliteit, musculaire coördinatie, in gewicht, lengte, geslacht, eventuele letsels, etc, etc. Vooral is ook belangrijk te onderkennen dat geen enkel mens 100% symmetrisch is. In mijn +20 jaar ervaring als fysiotherapie moet ik de 100% symmetrische persoon nog tegenkomen. Fietsen en de fiets zelf vraagt wel om een symmetrische wijze van bewegen. Stuur, zadel en pedalen, vooral als je met clickpedalen rijdt, kunnen als vaste gefixeerde punten worden gezien. Hoe het lichaam tussen deze vaste punten functioneert is in hoge mate variabiliteit. Zo is er dus ook geen perfecte fietshouding die voor iedereen geldt. De een zit met een meer ronde rug, de ander met een meer vlakke rug, de een laat optimaal iets meer kniehoek over, de ander wat minder, etc, etc.
Lichamelijk onderzoek:
Om een goede indruk te krijgen van deze variabelen is het belangrijk om een nauwkeurig lichamelijk onderzoek te doen. Dit bepaald op voorhand al welke keuzes je wel en niet gaat maken gedurende de bike fit. In zekere zijn bepaal je al een bepaalde bandbreedte waarin je gaat werken. Heb ik mijn onderzoek goed gedaan weet ik wat ik ga verwachten als de renner plaats neemt op de fiets. Hiervoor heb je goede atomische en fysiologische kennis van het menselijk lichaam nodig
In het geval van fysieke klachten wordt het een heel ander verhaal. Dan komt er nog pathologische kennis bij kijken. Het aller belangrijkste is weten wat je test, waarom je dit test en wat kan je met de uitkomst van deze test. Het komt in de basis altijd neer op de WAAROM vraag.
Als voorbeeld: een renner heeft een asymmetrische zit. WAAROM beweegt hij/zij zo. Is dit te wijten aan de fietsinstellingen, is dit lichamelijk is het een combi? Is de heup mobiliteit asymmetrisch, is er sprake van een bekkenscheefstand, een disfunctie van de LWK, asymmetrische spierlengtes, etc, etc, etc.
Dit hele proces heet “clinical reasoning”. Hieruit formuleer je een hypothese die je kan toetsen. Dit hele proces is niet uitsluitend om oorzaken en mogelijk oplossingen op te sporen, maar ook voor een deel om risico’s in te schatten. Dus vaststellen, wat je vooral niet moet doen, om zo verergering te voorkomen. Samen met je anamese (je gesprek met je atleet vooraf) kan je zgn. “RED FLAGS” identificeren. Teken die duiden op ernstige pathologieën waarmee je iemand naar de huisarts verwijst. Het moge duidelijk zijn dat het uitvoeren van een bike fit voor renners met fysiek klachten alleen mogelijk is als je een medische of paramedische achtergrond hebt. Voor een bike fit op basis van fysieke klachten moet je dus NOOIT bij de fietsenmaker zijn. De fietsenmaker moet er voor zorgdragen dat je de juiste fiets bij hem aankoopt en een instelling van een basispositie. Werk dit niet voor jou, houdt het bij de rijwielspeciaalzaak op en moet er verder gekeken worden op een ander vlak.
Analyse: Om een fietspositie analyse te kunnen uitvoeren zijn er talrijke systemen op de markt. Bijvoorbeeld: statische meetsystemen (meten lichaamsmaten, zoals bikefitting.com, Cyclefit), 2D video analyse, Single sided 3D (Retul), Full 3D.
De statische meetsystemen berekenen op basis van de lichaamsmaten een fietspositie. Hierin kan je gradaties kiezen, maar het systeem gaat er nog steeds van uit dat iedereen op dezelfde manier functioneert. Dus iedereen met deze lichaamsmaten functioneert ook hetzelfde. Uiteraard is dat niet zo. Maar desondanks is het zeker voor de rijwielspeciaalzaak een handige tool om de klant te voorzien van de juiste maat fiets en een basis instelling. En ja zelfs ik gebruik ook nog steeds een statisch meetsysteem (Bikefitting.com) omdat het mij een goed beeld verschaft, hoe mijn atleet zich verhoudt t.o.v. de referentiewaardes, tevens is de berekening voor wat betreft de zadelhoogte een mooi startpunt. Gezien het feit dat geen mens symmetrisch is en hetzelfde functioneert, is het natuurlijk het beste om van een Full 3D bike fit systeem gebruik te maken. De Single sided 3D en 2D video analyse systemen laten maar één zijde zien. Dus je weet van een zijde maar hoe hij 2 of 3D functioneert. Doe je een bijstelling, heb je geen informatie over de invloed op de andere zijde.
Alle systemen genereren data. Hoeken, afstanden, etc, etc. Ook hier weer is het interpreteren van de data het moeilijkste. Welke verandering in functioneren laat je bijstelling van de positie zien, en is dit een verbetering of een verslechtering? “Bike fitting by numbers” is hierbij een slechte keuze. Hiermee wordt bedoeld dat de bike fit met name wordt gedaan om de renner in kwestie binnen de referentie waardes te krijgen. Uiteraard gaat dit helemaal voorbij aan het individuele karakter van de fietspositie. In principe kan je dit een aap leren. Op dit moment zijn er al systemen in ontwikkeling die proberen dit volledig automatisch te doen op basis van big data. ID-Match is hiervan een voorbeeld.
De interpretatie van een bike fit gaat echter veel meer om de samenhang van de getallen en de verandering van deze. Heb je jou lichamelijk onderzoek goed uitgevoerd, zie je de afwijkingen ook terug in de data van de 3D analyse. In het geval van fysieke klachten is de 3D analyse ook een test-tool. Heb ik mijn renner behandeld voor zijn klachten, is dan daadwerkelijk ook zijn beweegwijze op de fiets veranderd? Het hebben van een analyse systeem is dus geen garantie voor een goede bike fit. Het komt nog altijd aan op de interpretatie van de data en de acties die hier op volgen. Maar al te vaak zie ik op websites prominent aangegeven welk meetsysteem er wordt gebruikt. Dit zegt dus helemaal niets.
Bike fit als proces:
Vaak wordt een bike fit gezien als een soort van magische handeling die door de bike fitter wordt gedaan en daarna is alles weer goed. Niets is minder waar. Een bike fit is, net als een fysiotherapeutische behandeling, EEN PROCES.
Indien bijstellingen aan de fietspositie worden gedaan, moet het lichaam hieraan eerst wennen. Je veranderd immers de wijze waarop iemand beweegt op zijn fiets. Is er sprake van fysieke klachten en is er naast bijstellingen van de fietspositie, ook nog behandeling van de renner noodzakelijk, dan verander je niet alleen de fietspositie, maar speelt herstel van de klachten ook nog eens een rol. Ook dat heeft tijd nodig. Miraculeuze genezingen komen voor, maar zijn iets zeldzamer. Stel je voor, je hebt een wervel geblokkeerd en die veroorzaakt alle klachten. Kan je deze disfunctie oplossen, is het inderdaad mogelijk dat alle klachten na 1 keer weg zijn. Maar als jij wetenschappelijk bekijkt welke tijdsduur er staat voor weefselherstel, is een miraculeuze genezing niet logisch. Dat houdt trouwens niet in dat je heel lang met pijn moet rondrijden. Weefselherstel hoeft namelijk niet volledig te zijn om klachtenvrij te kunnen rijden. Vaak zijn kleine bijstelling noodzakelijk. Zoals gezegd, het instellen van een fietspositie is een proces.
Een bike fit blijft overigens niet eeuwig houdbaar. Het menselijk organisme veranderd ook in de tijd. Blessures, valpartijen, conditie niveau, lichaamsgewicht, en talrijke andere factoren kunnen bijvoorbeeld een rol spelen. Sommige mensen zijn tevens ook meer blessure gevoelig dan anderen. Hiervoor is zelfs een term in de wielersport: Micro Adjusters. Deze personen hebben slechts een kleine tolerantie t.a.v. het ontstaan van fysieke klachten. Hier staan de “Macro Absorbers” tegenover. Zij hebben een enorme tolerante en zijn bijna onverwoestbaar.
No Magic Trick:
Een bike fit is geen magische handeling waarbij alles in een keer, op basis van de getallen die uit de computer komen rollen, wordt afgesteld. Er zijn veel individuele verschillen. Bij fysieke klachten of een asymmetrische wijze van fietsen, wordt het al helemaal interessant. Het is veel meer een proces van onderzoek, testen en hertest. Soms is het louter en alleen de fietspositie die je problemen veroorzaakt, soms is het puur lichamelijk. Maar meestal is het een combinatie.
